Onze Ecofeministische Kieswijzer staat online!
Over een paar weken zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer er. Het is belangrijk om een weloverwogen keuze te maken, want op 22 november staat er nogal wat op het spel: na een jaar wat gedomineerd werd door oorlogen, een energiecrisis, en de nasleep van de toeslagenaffaire is het streven naar bestaanszekerheid hét overkoepelende thema van de verkiezingen geworden. Het debat over gelijkheid en rechtvaardigheid in de verdeling van goederen en kansen is een veelbesproken onderwerp in de media en de politiek. Echter, vrouwen en meisjes, in al hun diversiteit, worden systematisch buitengesloten van beleidsvormingsprocessen. WECF wil een toekomst waarin vrouwen, in al hun diversiteit, gelijke kansen en bestaan hebben. Milieurechtvaardigheid en klimaatrechtvaardigheid bestaan voor ons daarom niet zonder genderrechtvaardigheid.
Als hulpmiddel hebben we deze kieswijzer gemaakt. In de kieswijzer worden de partijprogramma’s getoetst rondom een aantal ecofeministische thema’s: klimaatrechtvaardigheid; een eerlijke en rechtvaardige energietransitie; de vervuiler betaalt; handhaving op giftige chemicaliën; menstruele gezondheid; duurzame en eerlijke handel; eerlijke (en gezonde) landbouw; en gelijke en eerlijke toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen.
De partijen die het best scoren op onze gekozen thema’s zijn PvdD, GroenLinks/PvdA, D66. Zij bieden een intersectioneel perspectief op de huidige problemen en hebben oog voor de plek van Nederland in de wereld omtrent verantwoordelijkheid tegenover het Globale Zuiden. BBB, VVD en PVV scoren het minst door een gebrek aan ambitieus beleid om het klimaatprobleem en klimaatrechtvaardigheid aan te pakken. Daarnaast hebben deze partijen vaak weinig oog voor gemarginaliseerde groepen. In het midden staan de partijen CU, CDA, Volt, SP, NSC. Deze partijen laten zien dat ze ecofeministische waardes hebben, maar het voorgestelde beleid is veelal nog onvoldoende om een feministische toekomst te realiseren. Een aantal punten vallen op in de analyse, uitgezet per thema:
Klimaatrechtvaardigheid, nu!
De meeste politieke partijen vermelden klimaatverandering weliswaar in hun partijprogramma, maar er bestaan uiteenlopende opvattingen over de urgentie van dit probleem. Klimaatrechtvaardigheid houdt ook in dat landen verantwoordelijkheid nemen tegenover het mondiale zuiden. De partijen die in onze analyse als klimaatrechtvaardig zijn beoordeeld, koesteren ambitieuze klimaatplannen en benadrukken de verantwoordelijkheid van Nederland voor zijn historische uitstootbijdrage. Zij erkennen dan ook de noodzaak om actief deel te nemen aan oplossingen en compensatie-inspanningen in de strijd tegen de klimaatcrisis. De PvdD heeft met name goed gescoord dankzij hun eco-centrische beleid en hun aandacht voor vrouwen en meisjes in al hun diversiteit binnen de context van de klimaatcrisis. Aan de andere kant hebben partijen zoals het CDA, de SP, NSC, en Volt duidelijke plannen om de uitstoot te verminderen, maar zij benadrukken niet in dezelfde mate de ongelijke impact van de klimaatcrisis op diverse bevolkingsgroepen. Wij schrikken dat kernenergie weer terug is gekomen als verkiezingsonderwerp bij veel partijen. Kernenergie is geen duurzame oplossing en ondanks miljarden subsidies heeft de nucleaire industrie geen manier gevonden om het radioactieve afval veilig te verwijderen. Alleen PvdD (groen) en GroenLinks/PvdA (groen) zijn fel tegen de bouw van nieuwe kerncentrales. D66 (geel) en SP (geel) willen wel kerncentrales, maar besteden aandacht aan de natuur en de mens rondom de centrale.
Een eerlijke en rechtvaardige energietransitie
Dit is zonder twijfel een thema dat de kwestie van bestaanszekerheid naar voren brengt, want helaas heeft energiearmoede in Nederland ook vaak een vrouwelijk gezicht. Alle politieke partijen richten zich op de kwestie van de energierekening en streven naar verlaging van de prijzen. Alleen de PVV (rood) valt op door het ontbreken van concrete beleidsplannen in dit verband. De overige partijen zijn verdeeld over de vraag hoe de energieprijzen kunnen worden verlaagd. De VVD (geel) pleit voor de oprichting van een noodknop voor de energieprijzen voor iedereen, waar gezinnen extra ondersteuning kunnen vinden. Niet alleen gezinnen worden getroffen door de crisis, andere groepen worden ook geraakt. GroenLinks/PvdA (groen) heeft de intentie om bij het isoleren van woningen voorrang te geven aan huishoudens met lage inkomens. Volt (geel) ziet een mogelijke oplossing in het verbinden van de Europese elektriciteitsnetwerken met elkaar, zodat de kosten hiervan worden verdeeld.
De vervuiler betaalt! Naar een gifvrije en schone leefomgeving
Het bedrag dat je betaalt, is meestal niet representatief voor de werkelijke kosten die de planeet heeft moeten dragen om het product te produceren. De politieke partijen ChristenUnie (CU) en D66 streven ernaar dat consumenten de reële prijs betalen, waarbij de opbrengsten worden geïnvesteerd in het herstel van milieuschade. CU noemt dit “verantwoordelijk consumeren” en legt de nadruk op de individuele verantwoordelijkheid, terwijl de overheid de rol heeft om te bepalen welke producten als veilig worden beschouwd. Daarnaast zijn er beleidsplannen om belastingverschuivingen door te voeren. Momenteel betalen grote bedrijven die veel grondstoffen verbruiken relatief minder belasting in vergelijking met kleinere bedrijven en individuen. De politieke partij Volt is een van de weinigen die pleit voor het verbod op de doorverkoop van stikstofrechten door particuliere bedrijven, om onrechtvaardige afname van stikstofuitstoot te voorkomen.
Duurzame en eerlijke handel! Stop Fast Fashion
Veel partijen praten over een transitie naar een meer circulaire economie en strengere regels met betrekking tot de internationale handel. Veel partijen geven hun eigen ingeving aan circulaire economie en willen hier ook in verschillende mate mee aan de slag. Zo focussen sommigen (de BBB, de CU, VVD, en het CDA, PvdD, Groenlinks/PvdA) op grondstoffenefficiëntie en leveringszekerheid van grondstoffen door hergebruik, en leggen anderen de nadruk op repareerbaarheid van producten (CU, Volt, PvdD, D66). De PvdD stelt het doel volledig circulair te zijn in 2030, de VVD, D66 en Groenlinks/PvdA zetten dit op 2050. Verschillende partijen willen de houdbaarheid vergroten en vernietiging van ongebruikte producten tegengaan. Zo wil de CU het aanhouden van reserve-onderdelen verplichten tot 10 jaar en willen D66 en Volt een verbod te stellen op het vernietigen van ongebruikte producten, zoals kleding. Centrale punten in de programma’s van de BBB en NSC waren de terugkeer van een maakindustrie in Nederland en strengere handelsverdragen. Hoewel dit tot duurzamere productie zou kunnen leiden, was het beleid niet toegespitst op rechtvaardigere productieomstandigheden in het buitenland. De CU, SP, D66, Volt, PvdD, en Groenlinks/PvdA zetten zich in voor duurzaam importeren, waar harder gehandhaafd wordt op Europese standaarden voor product en productie in de import. Groenlinks/PvdA benoemt als enige specifiek gendergelijkheid in relatie tot handelsafspraken, zij willen een feministisch buitenlandbeleid. D66 heeft als enige een hoofdstuk gewijd aan duurzamere kleding, waarbij ze inzetten op een eco-label, verbod op dumping en vernietigen, en minimumeisen voor chemicaliëngebruik en vezelverlies in de vorm van microplastics.
Handhaaf op giftige chemicaliën: strengere wetgeving voormicroplastics en hormoonverstoorders
Chemicaliën in producten die we dagelijks gebruiken zijn schadelijk voor mens en milieu. Veel partijen zijn daarom ook kritisch op gebruik van deze chemicaliën, industriële lozingen, en medicijngebruik. Zowel op het gebied van water- en bodemvervuiling is het nodig hier strengere regels over te maken. De CU stelt hierom voor om de aansprakelijkheid voor vervuilende producten in het water te vergroten, een green deal duurzame zorg in te voeren, en er komt een wettelijk recht voor omwonenden om onderzoek te eisen naar de gezondheid van de leefomgeving als ze schadelijke stoffen verwachten. Ook de SP, Volt, PvdD, CU, Groenlinks/PvdA en D66 willen PFAS verbieden, en fabrieken moeten vergroenen om hun vergunning te behouden. D66 en Volt zetten hierbij in op een Europees PFAS verbod, met een focus op veilige verwerking van PFAS-houdend afval. Verder willen PvdD en Volt ecocide strafbaar stellen en een belasting op chemicaliën instellen. De PVV stelt voor alle milieuzones te schrappen. Op het gebied van plasticvervuiling wil de SP alle microplastics verbieden en de PvdD een verbod instellen op wegwerpplastic en gebruik van microplastics in dagelijkse producten, zoals bijvoorbeeld cosmetica.
Menstruele gezondheid: Gifvrij en betaalbaar ongesteld!
Hoewel menstruele gezondheid op het kruispunt van milieubewust beleid, gelijke rechten, en een schone leefomgeving ligt, besteden partijen hier weinig tot geen aandacht aan. Dit vinden we onbegrijpelijk en we moedigen alle partijen daarom ook aan dit in toekomstig beleid wel mee te nemen. Om deze reden heeft niet één partij een groene score behaald. Wel hebben enkele partijen, D66, PvdD, Groenlinks/PvdA, en Volt, aandacht besteed het gebrek aan kennis over menstruatie bij jongeren of menstruatiearmoede. D66, Volt, en Groenlinks/PvdA willen allen menstruatieproducten gratis aan te bieden op scholen, in overheidsgebouwen, en andere publieke instellingen. Het tegengaan van het menstruatietaboe door meer voorlichting op scholen werd alleen door de PvdD besproken. Geen van de programma’s besprak de aanwezigheid van plastic en schadelijke stoffen in menstruatieproducten, terwijl dit van grote invloed is op zowel gezondheid van de mens als op die van het milieu (afvalberg).
Eerlijke landbouw wereldwijd!
Landbouw is een omstreden onderwerp in de Nederlandse politiek van de afgelopen jaren. Door de discussie rondom stikstof zijn er grote verdeeldheden ontstaan, en is de nodige nadruk op een duurzame en eerlijke landbouw duidelijk geworden. D66 heeft een klimaat-neutrale landbouw in 2040 als doel, hier zal perspectief voor de komende generatie en eerlijke prijs voor de hele keten centraal staan. NSC plaatst een grote nadruk op voedselzekerheid, en ziet hier een belangrijke rol voor Nederland. Zij willen daarom ook investeren in de landbouw, maar wel op een sociale en duurzame manier door bijvoorbeeld de hoeveelheid vee beter af te stemmen op de milieuruimte, betere toegang tot biologische producten, en duurzaam bodemgebruik. De BBB wil geen verplichting op biologisch landgebruik en de huidige stikstofwet van tafel. PvdD stelt juist een radicale krimp van veestapel voor: 75% in twee jaar. De BBB legt de nadruk op het trots zijn op de eigen boer. Alle partijen zijn het eens dat de stikstofuitstoot verminderd moet worden. NSC, BBB, en VVD, benadrukken alleen dat industrie, verkeer, zee- en luchtvaart, en landbouw hier evenveel aan meewerken, terwijl Volt, PvdD, D66, en Groenlinks/PvdA de eerste nadruk leggen op de landbouw en stop van de verkoop van stikstofrechten. Overgang naar organische mest in plaat van kunstmest wordt ook door verschillende partijen, CDA, BBB, CU, Volt, PvdD, D66 dit is voor beter bodemgebruik, minder afval, en verlaging van de CO2-uitstoot van kunstmest. Veel partijen, NSC, CU, Volt, PvdD, D66, en Groenlinks/PvdA besteden aandacht aan beter bodemgebruik, inperking van chemische bestrijdingsmiddelen, en minder antibioticagebruik. Ook in de landbouw speelt circulariteit een rol, CU wil een sluiting van de nutriëntkringloop, Volt werkt naar een circulaire landbouw met een algemene stoffenbalans, en D66 en Groenlinks/PvdA stellen een kringlooplandbouwwet vast. Enkele partijen leggen een speciale rol voor natuurbeheer bij de agrarische sector. Zo stelt NSC voor hen een recht tot overname van kleine natuurgebieden te geven, wil de PvdD stikstofneerslag op de meest overbelaste natuur in 2025 onder controle hebben en zet Groenlinks/PvdA in op ondernemen met de natuur door natuurinclusieve energie- en landbouw op te zetten.
Gelijk en Eerlijke toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen
Tot slot, toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen. Aangezien Nederland door water wordt omringd, begrijpen alle politieke partijen het belang van investeringen in schoon water in ons land. Echter, is dit het thema waar de partijen het slechtst op zijn beoordeeld. De meeste partijen hebben het thema water onder de fysieke leefomgeving gezet en daarmee lijken ze geen aandacht te besteden aan de ongelijke verdeling van deze essentiële hulpbronnen wereldwijd. Alleen D66 integreert dit thema in hun ontwikkelingssamenwerking en wil zich actief inzetten voor de toegang van kwetsbare groepen tot drinkwater en sanitaire voorzieningen. Daarnaast is de BBB de enige partij die opschreef om Nederlandse waterdeskundigen te delen met andere landen en actief samen te werken met gebieden waar de kwaliteit van water lager ligt.
Laat dit artikel je helpen om een weloverwogen keuze te maken in de stembus. Jouw stem telt écht mee en kan een stap zijn naar een duurzame en rechtvaardige wereld. Stem op 22 november voor een partij die jouw waardes het meeste uitdragen.
Meer lezen? Bekijk hier de Kieswijzer met informatie over hoe de partijen op alle thema’s scoren.