Op 10 november was WECF aanwezig bij de Nationale Milieudag: Planetair denken en doen, georganiseerd door de Vereniging voor Milieurecht. Het onderwerp van deze milieudag was werken aan een rechtvaardige samenleving op een vitale planeet, onderwerpen waar wij ons al jarenlang voor inzetten.  

Deze dag begon met een plenaire sessie over het belang van Planetair denken en doen. Met de huidige crisis voor de gezondheid van mens en planeet kijken we namelijk niet alleen naar de planetaire gezondheid, maar ook naar planetaire rechtvaardigheid. Naast het belang van een schone leefomgeving, is het cruciaal dat wordt ingezien hoe de effecten van vervuiling en gebrek aan een schoon milieu ongelijkheid kunnen vergroten, in Nederland en wereldwijd. De dag begon met het vaststellen van een polycrisis: het overschrijden van de planetaire grenzen heeft maatschappelijke, humanitaire, geopolitieke, econonomische, en politieke gevolgen. Om deze reden is het belangrijk te kijken naar welk beleid, welke kennis, en wat voor initiatieven er nodig zijn om deze crisis te kunnen navigeren de komende jaren. Dit moet zowel lokaal als internationaal gebeuren, want onze acties hebben globale gevolgen. Dit mondiale karakter van de polycrisis werd benadrukt door Joyeeta Gupta, VU Amsterdam, die een presentatie gaf over veilige en rechtvaardige grenzen voor leven op aarde naar aanleiding van haar recente onderzoek. Hierna werd door Afke van Rijn, directeur-generaal Milieu bij het ministerie voor infrastructuur en waterstaat, het huidige milieubeleid en het werken aan een nieuw nationaal milieuprogramma ingeleid.  

Op deze dag vol open gesprekken werd uitgebreid aandacht gespendeerd aan het belang van inclusiviteit en vertegenwoordiging in het maken van beleid voor milieu. Diverse perspectieven zijn nodig aan tafel voor goed geïnformeerde discussies, en er was veel aandacht voor de stille geraakte groep: zij die de gevolgen dragen en niet aan tafel zitten. Naar aanleiding hiervan had de dag 7 getuigen: personificaties van de abstracte gevolgen voor mens en natuur. Problemen en oplossingen worden vaak van een afstand besloten en bekeken, en hierbij verliezen we de urgentie en directe gevolgen uit het oog. De getuigen dienden als constante herinnering aan echte gezichten achter  het werk voor een beter milieu. Zij gaven dan ook hun persoonlijke verhaal in de eerste plenaire sessie, hun reflectie op de gesprekken van de eerste workshop, en hun vooruitblik op de toekomst in de conclusie van de dag. De getuigen spraken over toekomstige generaties, een rechtvaardig voedselsysteem, verontreiniging, IMVO & Climate Justice, burger- en jongerenparticipatie, duurzame economie, en de natuur.  

WECF leverde twee van deze getuigen, onze executive director Sascha Gabizon sprak namens vervuiling en onze oprichter Marie Kranendonk sprak namens de toekomstige generaties. In haar verhaal vroeg Sascha namens vervuiling de aandacht voor ecologische tipping points of no return, het vernielen van ons leefmilieu, het voorzorgsprincipe, en het stoppen van vervuiling bij de oorsprong. We moeten schadelijke stoffen niet blijven recyclen en preventief te werk gaan in ons beleid. Gevaarlijke stoffen moeten worden uitgefaseerd, de vervuiler moet gaan betalen voor een rechtvaardige overgang, en ‘forever chemicals’ zoals PFAS moeten verboden worden. Tenslotte vroeg zij aandacht voor de vervuiling veroorzaakt door radioactief afval bij het uitbreiden van kernenergie in Nederland. Er is geen oplossing voor, 60 jaar geleden was die er niet en miljarden aan subsidies later nog steeds niet. Als getuige van vervuiling riep zij iedereen op om te vragen: waar zijn we in Nederland mee bezig? Ook sprak ze de hoop op een verantwoordelijke regering met oog op duurzaamheid en rechtvaardigheid de noodzaak voor een minister van Milieu en Gezondheid uit.

Marie sprak met al haar ervaring en 86 jaar namens de toekomstige generaties, ze heeft meerdere generaties zien opgroeien. Helaas is de generatie van haar kleinkinderen geboren met hoge niveaus van schadelijke stoffen in hun lichaam en de gezondheidseffecten kunnen onherroepelijk en levenslange ziektes tot gevolg hebben. Kinderen worden geboren met microplastic, nanodeeltjes en hormoonverstorende stoffen zoals ftalaten uit kunststof en bestrijdingsmiddelen in hun lijf. Zij benadrukte de absurditeit van het milieubeleid dat opgroeiende generaties decennialang heeft vervuild en aan zwaarwegende gezondheidsrisico’s heeft blootgesteld. Deze kunnen leiden tot onvruchtbaarheid, leerproblemen en ook ziektes zoals kanker. In dit beleid hebben de gezondheid en de effecten van milieu hierop niet centraal gestaan, en heeft economische haalbaarheid en groei systematisch de doorslag gegeven.  Zij vroeg aandacht voor de negatieve effecten van chemicaliën in pesticiden, ‘forever chemicals’ en hormoonverstorende stoffen in producten die we dagelijks gebruiken. Ze riep iedereen op te luisteren naar het onderzoek dat deze effecten uitwijst en zich in te zetten voor de toekomstige generaties door beter beleid, om te voorkomen dat deze stoffen aanwezig zijn in onze samenleving.

Na de krachtige opening van alle getuigen namen we deel aan verschillende workshops waar we ons bezig hielden met onder andere uitdagingen voor een schone industrie en een nieuwe economie, strevend naar een rechtvaardige welzijnseconomie. In deze workshops werkten we met verschillende partijen aan het opstellen van adviezen voor een aankomend kabinet die, ongeacht de politieke kleur, concrete richtlijnen kunnen bieden voor een rechtvaardiger en effectiever milieubeleid. De middag was gevuld met interessante presentaties over klimaatrechtvaardigheid, houdbare voedselsystemen, en ecocide. Dorette Corbey wijdde uit over het rapport van de AIV over klimaatrechtvaardigheid, waarin zij uitlegde dat een gebrek aan rechtvaardigheid het behalen van klimaatdoelen onmogelijk maakt. Frederike Praasterink gaf een les over de noodzaak van rechtvaardige en houdbare voedselsystemen, waarbij het essentieel is om verspilling tegen te gaan. Ten slotte gaf Jojo Mehta een inspirerend betoog voor het internationaal erkennen van ecocide als misdaad. 

De dag werd afgesloten met de evaluatie van de 7 getuigen over de gesprekken en conclusies van die dag, en het presenteren van de adviezen voor de aankomende regering. Deze statements zijn adviezen aan de samenleving om duidelijk te maken welke stappen moeten worden gezet om het beleid effectiever en rechtvaardiger te maken. Er werden goede plannen aangedragen, maar het is tijd voor duidelijke maatregelen en actie. Om deze reden benadrukten wij nogmaals de noodzaak voor een minister voor Milieu, Klimaat, en Gezondheid die op gelijke grond staat met andere ministers. Deze belangrijke eerlijke stap zal garanderen dat milieu een eerlijke kans heeft aan tafel en tijdens het beleidsoverleg.