Klimaatverandering is per definitie een kwestie van rechtvaardigheid: landen die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaak, lijden het meest onder de gevolgen. Elk individu op een andere manier geraakt door de klimaatcrisis. Dit hangt af van factoren zoals sociaaleconomische status, gender, etniciteit, seksuele oriëntatie, handicaps et cetera.  Vrouwen, meisjes, gender-diverse en trans-personen worden buitenproportioneel hard geraakt door klimaatverandering. Tegelijkertijd staan ze voorop in het creëren van innovatieve oplossingen. Toch is er voor deze groep onvoldoende toegang tot de onderhandelingstafels en tot financiering.  

In dit artikel beantwoorden we de vraag: Hoe zijn genderongelijkheid en klimaatverandering met elkaar verbonden?  

We beginnen bij het begin, hoe kan het dat mensen op een verschillende manier geraakt worden door klimaatverandering? 

 Het feit dat klimaatverandering niet alle genders op dezelfde manier beïnvloedt, heeft te maken met gendernormen, structuren van de maatschappij, wetten en discriminatie.  

Laten we er even een voorbeeld bijnemen: door bestaande gendernormen, krijgen vrouwen vaak verzorgende taken toegeschreven. Daardoor zijn ze vaak tot latere leeftijd verantwoordelijk voor het huishouden, terwijl mannen al met pensioen zijn. Dit werk wordt ook op hete dagen gedaan, en door de stijgende temperaturen ten gevolge van klimaatverandering, hebben deze vrouwen meer gezondheidsrisico’s met te maken.  

Vrouwen en meisjes vormen ook een meerderheid onder de armen in de wereld en zijn vaker afhankelijk van natuurlijke bronnen om zichzelf te onderhouden. In het geval van een klimaatramp hebben vrouwen dikwijls niet dezelfde toegang tot hulpbronnen of inkomen als mannen. Toen de tyfoon Nargis Myanmar raakte in 2008, werd er geschat dat de tyfoon ‘’het verlies van de grootste bron van inkomen van 87% alleenstaande vrouwen en van 100% getrouwde vrouwen’’ betekende. (bron) Dit laat zien dat klimaatverandering voor een vermenigvuldiging van de al bestaande bedreigingen zorgt, vooral voor degenen die al aan het kortst eind trekken.  

Helaas weten we nog niet alles over de verschillen van impact op en benodigdheden van verschillende groepen. De effecten van klimaatverandering van gender-diverse en trans-mensen worden onderbelicht, wat verdere gaten creëert in kennis en klimaatactie.  

Al met al kunnen we dus stellen dat wanneer klimaatverandering toeneemt, sociale ongelijkheid groeit, wat betekent dat genderongelijkheid toeneemt. Deze link kan niet genegeerd worden.  

Feministen de straat op tijdens COP26 in Glasgow voor klimaatrechtvaardigheid

Welke stemmen zijn er nodig? 

Hoewel de helft van de wereld uit vrouwen en meisjes bestaat, wordt hun stem minder gehoord in het maken van klimaatbeleid. Tijdens de COP26 in Glasgow was 37 procent van de delegatieleden vrouw, maar misschien nog belangrijker: samen namen ze slechts 29 procent van de spreektijd in beslag. Het gebrek aan divers leiderschap is niet alleen oneerlijk, maar ook onverstandig. De website van de VN stelt dat een inclusieve benadering niet alleen een wettelijke, ethische en morele verplichting is; het zal er ook voor zorgen dat klimaatactie effectiever wordt. Divers leiderschap is dus nodig tijdens de klimaatonderhandelingen op de COP.  

Welke klimaatacties hebben support nodig?  

 Vrouwen hebben een sleutelpositie in het ondersteunen van projecten in bebossing, bodem- en waterbeheer. Daarnaast bezitten vrouwen belangrijke kennis over biodiversiteit en zijn zij pioniers in sectoren zoals duurzame energie, water, bebossing en agricultuur. Gender rechtvaardige, door vrouwen geleide oplossingen bieden een krachtige visie voor klimaatrechtvaardigheid, waar je hier meer over kunt leren. Dit soort initiatieven krijgen tot nu toe te weinig financiering en andere hulpbronnen.  

Wat is next om gender- en klimaatrechtvaardigheid te bereiken? 

Het maatschappelijk middenveld blijft druk uitoefenen op regeringen om gender- en klimaatrechtvaardigheid hoog op de agenda te krijgen op de Klimaatconferentie van de VN (COP27) in Sharm-al Sheikh in November. Want het één kan niet zonder het ander bestaan.  

Hou onze Instagram in de gaten voor meer informatie over de COP en onze activiteiten.

***

Woordenlijst  

* Gender: Dit kan omschreven worden als de complexe relatie tussen iemands fysieke lichaam, diens identiteit (hoe zij hun gender zien) en hun ‘’sociale gender’’ (het gender dat de maatschappij hen toeschrijft). Deze verhouding is dynamisch, de categorieën staan niet vast en iemands gender kan veranderen.  

Bronnen en aanvullende informatie: 

• United Nations, ‘’Women in the Shadow of Climate Change.’’
• United Nations. ‘’Gender-responsive Climate Action.’’ 
• ISSD. ‘’Why gender matters in Climate Change Adaptation.’’ 
• UN Women. ‘’Explainer: How gender equality and climate change are interconnected.’’ 
• United Nations Climate Change. ‘’Gender Balance.’’ 
• United Nations Human Rights. ‘’The struggle of trans and gender-diverse persons.’’ 
• Edvardsson Björnberg, Karin & Sven Ove Hansson (2013). ‘’Gendering local climate adaptation, Local Environment.’’18:2, 217-232, DOI: 10.1080/13549839.2012.729571 
• UNFPA and WEDO. Overview: Women at the Forefront, A Resource Kit on Climate, Population and Gender