Gendergelijkheid en het groene herstel van Oekraïne: Kan het één zonder het ander?

Door Julie Ostapjukova

We steunden als WECF onlangs een webinar over de rol van gendergelijkheid in het huidige herstelplan van Oekraïne. Het evenement “Gendergelijkheid en groen herstel: Kan het één zonder het ander?” werd onder meer georganiseerd door de Oekraïense partners Ekoclub, Ekodiya en de Heinrich Böll Foundation. Hoewel het webinar in het Oekraïens was, zetten we de belangrijkste punten van dit informatieve evenement graag op een rij op onze website.

De centrale vraag van het webinar was: “Waarom moet de wederopbouw van Oekraïne gebaseerd zijn op de beginselen van duurzame ontwikkeling, non-discriminatie en gendergelijkheid, en hoe zal het koolstofvrij maken van de energiesector bijdragen aan de ontwikkeling van vrouwelijk leiderschap, het scheppen van nieuwe banen, het beperken van de klimaatcrisis en sociale rechtvaardigheid? Om een vraag van een dergelijke omvang aan te pakken, kozen de deelnemers van de webinar ervoor deze te deconstrueren en in plaats daarvan te proberen afzonderlijk drie vragen te beantwoorden: of het huidige herstelplan van Oekraïne rekening houdt met de gendercomponent; waarom is het nodig een genderbewuste aanpak te volgen bij het herstel van de Oekraïense energie- en milieusector in het algemeen; en hoe het naoorlogse herstelproces van het land kan helpen de problemen van ongelijkheid en discriminatie in verschillende gemeenschappen op te lossen.

De milieugevolgen en het gendercomponent

Nataliya Lushnikova, coördinator energieprojecten van de Ekoclub, begon met het benadrukken van de noodzaak van “gendergevoeligheid en inclusiviteit” in het traject van duurzame ontwikkeling van het land, met name op het gebied van milieubescherming. Ze verklaarde dat dit naoorlogse traject eenvoudigweg “niet mogelijk is zonder de ontwikkeling van vrouwelijk leiderschap op diverse terreinen”. Kateryna Levchenko, regeringscommissaris voor genderbeleid, ging vervolgens in op de bedreigingen voor het milieu waarmee het land als gevolg van de Russische agressie wordt geconfronteerd. Hierbij zette zij de bijzonderheden van deze bedreigingen uiteen en benadrukte dat de bevolkingsgroep die het zwaarst wordt getroffen de vrouwen in de oostelijke en zuidelijke regio’s van het land zijn. Volgens haar is de gender component vereist bij de aanpak van de onophoudelijke vervuiling van bodem, water en lucht als gevolg van munitie-explosies. Ook is de gender component nodig bij de aanpak van afval zoals schroot, en de vernietiging van landschappen en vegetatie, als het land de gezondheid van toekomstige generaties wil waarborgen.

Sociale rechtvaardigheid in het licht van klimaatverandering

Het volgende onderdeel, geleid door de coördinator van het programma Klimaatverandering en energiebeleid van de Heinrich Böll Stichting, Oksana Aliyeva, was gewijd aan kwetsbare groepen, vooral in de context van klimaatverandering. Het spreekt vanzelf dat kwetsbare groepen, zoals ontheemden, gehandicapten, migranten, of meer in het algemeen vrouwen, allemaal op de een of andere manier benadeeld zijn als het gaat om rechten en kansen. Maar “sociale rechtvaardigheid stelt ons in staat om te kijken naar voorrechten bij de wortel van verandering”, zoals Oksana betoogde. Hiermee werd een discussie op gang gebracht over de “startvoorwaarden” die zo vaak aanleiding geven tot ongelijkheid, om vervolgens een systemische aanpak toe te passen om het gegeven probleem op te lossen. Verder benadrukte ze dat de kwesties van de energiesector en gendergelijkheid elkaar niet uitsluiten, maar eerder het tegenovergestelde, aangezien beide een sterke invloed hebben op de andere. Wat de inzetbaarheid in de energiesector van het land betreft, vertegenwoordigen vrouwen slechts ongeveer 22%. Tegelijkertijd zijn zij echter ook degenen die onevenredig vaak de kosten van energieprijsstijgingen dragen, aangezien vrouwen over het algemeen een lager inkomen hebben, om nog maar te zwijgen van hun rol in traditionele huishoudens. De gevolgen van de klimaatverandering zullen dergelijke verschillen waarschijnlijk nog vergroten, zoals reeds is gebleken in gemeenschappen die bijzonder kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Oksana suggereert dat de overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen ons de mogelijkheid biedt om dergelijke verschillen te verkleinen, naast de voor de hand liggende voordelen voor onze planeet.

Dergelijke verschillen werden verder benadrukt in het voorbeeld van het hoofd van de energieafdeling van de NGO Ekodiya, Konstantyn Krynytskyi, die de dialogen rond kolenmijnen in de oblast Donetsk en de te verwachten gevolgen van hun sluiting op de voet volgt. Om de negatieve gevolgen van zo’n drastische verandering voor de regio te voorkomen en de voordelen ervan zoveel mogelijk te benutten, stelde Tamara Marceniuk, sociologe en genderonderzoeker, vervolgens een reeks aanbevelingen voor in vier punten: arbeidsmarkt; onderwijs en omscholing; gezondheidsbescherming en arbeidsomstandigheden; en gemeenschapsniveau – levensomstandigheden en veiligheid.

De link naar de webinar vind je hier